Khảo sát mùa vụ cà phê Việt Nam, nước ngoài họ đã làm như thế nào?
Thời gian gần đây, có rất nhiều thắc mắc xung quanh các công bố của các cơ quan tổ chức nước ngoài, như của Reuters, USDA hay thậm chí là 1 công ty nước ngoài nào đó, nói về mùa vụ và các thông tin mùa vụ cà phê Việt Nam.
Gần đây còn nổi lên chuyện các văn phòng đại diện “buôn bán nội địa” hay USDA nói thế này thế kia… Thôi thì thử làm 1 cuộc giải mã xem họ đã làm điều đó như thế nào ?
Đầu tiên, ta hãy thử tìm hiểu về cách họ thu thập thông tin, mà ở đây là cách 1 văn phòng đại diện nước ngoài đang làm.
Ai cũng biết mùa vụ (crop year) cà phê Việt Nam bắt đầu từ tháng 10 của năm này và kết thúc vào tháng 9 của năm sau. Cái khác biệt đầu tiên cần phải phân biệt là các con số thống kê. Các công ty nước ngoài thống kê theo mùa vụ, như niên vụ này họ sẽ dùng cụm từ “niên vụ 2010-2011” còn các cơ quan thông kê của Việt Nam thì thống kê theo năm kế hoạch, từ tháng 1 cho đến tháng 12. Cho nên khi đọc các báo chí, các báo cáo thì các con số trong và ngoài nước chỏi nhau ì xèo và dĩ nhiên một người không trong ngành đọc sẽ rất khó hiểu !
Về thông tin, các công ty nước ngoài bao giờ cũng để ý đến các thông tin sau đây, và sau đó họ đã sử dụng các thông tin này một cách rất hiệu quả trong việc kinh doanh.
1. Thời tiết
Họ làm hẳn 1 bảng tính trong đó thống kê rõ về lượng mưa từng tháng (có công ty còn làm theo hàng tuần), số ngày nắng, cường độ chiếu sáng, đồ dài của các ngày nắng …
2. Tính sản lượng
Tất nhiên họ không thể biết đích xác sản lượng nhưng con số mà họ đưa ra “luôn luôn gần đúng và có độ tin cậy rất cao”. Cách làm cũng rất đơn giản thôi – đó là đi.. hỏi nông dân và làm test sample.
Dĩ nhiên không thể ai cũng hỏi. Họ làm thế này, Việt Nam có khoảng 560,000 ha (số liệu năm 2011), một số diện tích ở vùng trọng điểm họ sẽ hỏi đại diện 2 nông dân, sau đó tổng hợp lại và sửa sai số và… sẽ có 1 kết luận.
Test sample: cái này gọi là lấy mẫu để “kiểm tra lại” kết quả đã hỏi nông dân. Thông qua lấy mẫu như vậy có thể xác định “năng suất” và “chất lượng” một cách tương đối khi trái cà phê vẫn còn trên cành và còn xanh !
3. Tính giá thành của 1 kg cà phê
Họ sẽ tính “giá thành của 1 kg cà phê mà nông dân thực tế sản xuất được”. Cái này rất quan trọng vì khi mua bán, nếu bạn biết giá huề vốn của người bán thì người bán khó mà … nói thách !
Làm sao để tính giá thành? Cũng đơn giản thôi, bằng cách tính xem người nông dân bón phân gì? Bón bao nhiêu lần? Mỗi lần bao nhiêu? Hay tưới thế nào? Có sông suối hay không hay đào giếng …. rồi từ đó ta sẽ có … giá thành. Tuy nhiên điểm khác biệt giữa 1 công ty nước ngoài tính giá thành và 1 anh công chức tính giá thành là : Công ty nước ngoài có tính luôn phần Live Cost (tạm hiểu như là tiền sinh sống hằng ngày của người nông dân) vào giá thành sản phẩm.
Giá thành này sẽ nói lên điều gì ? sẽ dễ có câu trả lời, nhưng với người mua thì họ quan tâm: nếu mua bao nhiêu thì người ta sẽ bán ? câu này dễ hay khó tùy vào các bạn suy nghĩ.
4. Làm bảng tạm tính về kịch bản mua bán
Sau khi có đầy đủ thông tin nói trên thì các Mister làm dự báo này sẽ đối chiếu vào “động thái mùa vụ” và “phong tục tập quán” của nông dân mình để “tạm tính” ra 1 kịch bản mua bán và lượng hàng mà nông dân sẽ bán vào những thời điểm nhất định nào đó…
5. Thông tin về tín dụng
Nói về điều này có vẻ hơi lạ, nhưng rất quan trọng, trước đây nông dân Việt Nam hay “bán non” để lấy tiền mua vật tư nông nghiệp hay đơn giản mua gạo để nấu cơm ăn. Giờ cuộc sống thay đổi, nông dân ít người làm chuyện này… nhưng các đại lý và các kho mua bán thì vẫn có… nên cũng là 1 thông tin quan trọng.
Vì phạm trù này rất rộng, nên người viết sẽ chia thành nhiều phần và viết theo sự phản hồi từ chính các bạn. Do đó nếu các bạn muốn, các bạn cứ phản hồi, tôi sẽ viết tiếp. Đây mới là phần I, phần về người nông dân, tôi sẽ viết tiếp phần II, phần về các công ty, các cơ sở chế biến…
Thấy bà con hào hứng, trong sự hào hứng này Vỹ cũng “phát hiện” ra nhiều nhân viên của VPĐD, cũng có người gọi điện hỏi thăm và chia sẻ nên Vỹ quyết định viết thêm 1 chút nữa trong phần “Khảo sát mùa vụ” này. Viết để chia sẻ, do đó bà con cứ cùng chia sẻ thoải mái
Để làm tốt công việc “khảo sát mùa vụ”, cái quan trọng nhất chính là “phương pháp”, Tây gọi bằng cụm từ Methodology. Các sinh viên Nông Nghiệp của Việt Nam mình cũng học 1 môn gọi là “Phương pháp thí nghiệm đồng ruộng” để so sánh có ý nghĩa giữa các “mẫu khảo sát”. Nhưng phần nhiều sinh viên không hiểu hết và không hứng thu khi học nên khi ra thực tế họ đều không biết cách áp dụng.
Quan trọng nhất của phương pháp chính là phải tính ra được “dung sai” và “công thức tính bình quân” của mỗi kết quả. Có làm được như vậy thì kết quả sau cùng mới sát đúng với thực tế và có độ lý luận khoa học hợp lý.
Các bạn cũng phải để ý đến sự khác biệt trong “thói quen canh tác” của mỗi quốc gia khác nhau nên phương pháp cũng phải có những sự điều chỉnh phù hợp thì kết quả mới khả quan.
Theo tôi biết, về độ chuyên sâu và rộng khắp thì có Louis Dreyfus làm rất tốt, Noble cũng làm rất được, nhưng ngôi sao sáng trên bầu trời này có lẽ là 1 chuyên gia của Armajaro… Phần này coi như khuyến mãi cho các bạn đọc chơi.
Giờ quay lại chủ đề chính, có lẽ phần thắc mắc mà nhiều người đặt dấu hỏi sẽ chỉ tập trung vào 2 điểm chính là làm sao để thực hiện tốt 1 Test Sample và làm sao để thực hiện tốt 1 Quesionare. Theo ý kiến chủ quan của riêng tôi thì cứ căn cứ vào thực tế mà xây dựng phương pháp. Ai mà sách vở quá sẽ dễ bị rối khi thực hiện.
Sau khi có kết quả khảo sát mùa vụ thì phần tiếp theo họ sẽ làm gì ?
1. Đánh giá “cơ cấu hàng hóa”: Nói thì chữ nghĩa vậy thôi nhưng đó chính là đánh giá trong 1 kg cà phê nói chung sẽ có bao nhiêu % R1-18 + bao nhiêu% R1-16 + bao nhiêu % R2 và các phẩm cấp thấp hơn. Có công ty còn kỹ đến mức đánh giá luôn “tỷ trọng” của các loại.
Họ cần các thông tin này để làm gi? Dĩ nhiên họ có lý do. Lý do gì thì Vỹ xin phép không nói vì sẽ đụng chạm đến nhiều vấn đề khác. Ai quan tâm xin cứ gửi mail riêng, có thể Vỹ sẽ trao đổi thêm.
2. Đánh giá các Processing House (các cơ sở chế biến ) và đại lý thu mua hàng (Buying Point): Khi nói ra điều này có thể nhiều người sẽ cười vì khi mua hàng, các công ty nước ngoài thường “chỉ định” các công ty giám định tới kiểm và “niêm chì” lô hàng họ đã mua nên chuyện đánh giá này là thừa chăng? Tuy nhiên điểm mấu chốt nằm ở chỗ cái gọi là “quyền lực của người bán” mà rất ít người để ý thấy.
Đây là quan điểm của riêng tôi nên có thể nhiều người có ý kiến khác, xin cứ tranh luận (debate) chứ không nên chê hay trách (deface).
Tại sao gọi là “quyền lực người bán”? Nếu mua bán đơn giản là có hàng rồi mới bán thì không bàn tới làm gì nữa! Tuy nhiên thị trường có lúc này lúc khác. Nhiều khi các hợp đồng được kí nhưng hàng thì một thời gian sau mới giao vào kho và quan trọng hơn là khi thời tiết không thuận lợi mà các kho làm hàng vẫn có thể giao hàng đúng hẹn và đủ số, đó mới là vấn đề đáng nói ở đây. Có rất nhiều trường hợp bị “cháy hàng” do không đánh giá đúng năng lực của các kho làm hàng. Và trong khi mua bán sẽ có những thời điểm “ khan hàng” thì những kho làm hàng “được phân loại tin cậy” mới được dành cho những ưu ái khác biệt từ phía người mua .
Sau khi có tất cả các thông tin trên, các công ty nước ngoài sẽ tìm hiểu thêm điều gì? Điều không thể không nói tới chính là chi phí giao hàng từ địa phương đến cảng và các chi phí “document” của lô hàng đó.
Đây mới chỉ là một phần trong những tìm hiểu của các công ty nước ngoài về thị trường cà phê sôi động của Việt Nam. Đọc đến đây có lẽ quý vị sẽ đồng ý với tôi 1 câu : sao mà họ rành rẽ về mình quá vậy? Và rõ ràng nếu mình không thể giấu họ điều gì thì cách mua bán hàng hóa của chúng ta hiện nay có phải là đang có vấn đề không?
Đó là 1 câu hỏi lớn mà không phải ai cũng dễ tìm câu trả lời… Bữa nay Vỹ chỉ mạn phép “cà kê” thêm 1 chút… Hôm nào có thời gian sẽ suy nghĩ và viết về một số trường hợp điển hình.
Dĩ nhiên đây chỉ là kinh nghiệm của riêng bản thân và tôi chia sẻ đến với tất cả mọi người, không hề cố ý lên lớp hay xuyên tạc điều gì. Cho nên ai có điều gì xin được trao đổi qua email hoặc comment trên Y5Cafe.
Phạm Vỹ (Giacaphe)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét